Türk Hukuku’na göre memur hakkında disiplin cezası uygulanabilmesinin ön koşulu olarak disiplin soruşturması yapılması gerekmektedir. Memurun işlediği iddia edilen disiplin suçunun gerekliliği olarak belirlenen sürede savunma hakkı tanınmadığı takdirde verilecek olan disiplin cezaları hukuka aykırılık teşkil edecek ve iptale konu olabilecektir.
Kanunda yer alan disiplin cezalarında Uyarma, kınama, aylıktan kesme ve kademe ilerlemesinin durdurulması cezaları söz konusu olduğunda bir ay, memurluktan çıkarma cezasında ise altı ay içinde kovuşturmaya başlanmaz ise disiplin cezası zamanaşımına uğrar.
Disiplin cezasını gerektiren durumlarda işlendiği tarihten itibaren iki yıl içerisinde disiplin cezası verilmez ise ceza verme yetkisi söz konusu durumda da zamanaşımına uğrar. Kanundan doğan bu süreler hak düşürücü sürelerdir.
Memurdan Savunma İstemesinin Hukuki Dayanağı
Memurdan savunma isteme yazısı istenmesi, hem Anayasa’nın 129. Maddesin ikinci fıkrasında hem de 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 130. Maddesinde hukuki zemine oturtulmuştur.
- Anayasanın m. 129 – “Memurlar ve diğer kamu görevlileri Anayasa ve kanunlara sadık kalarak faaliyette bulunmakla yükümlüdürler.
Memurlar ve diğer kamu görevlileri ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve bunların üst kuruluşları mensuplarına savunma hakkı tanınmadıkça disiplin cezası verilemez.
Disiplin kararları yargı denetimi dışında bırakılamaz.
Silahlı Kuvvetler mensupları ile hakimler ve savcılar hakkındaki hükümler saklıdır.
Memurlar ve diğer kamu görevlilerinin yetkilerini kullanırken işledikleri kusurlardan doğan tazminat davaları, kendilerine rücu edilmek kaydıyla ve kanunun gösterdiği şekil ve şartlara uygun olarak, ancak idare aleyhine açılabilir.
Memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında işledikleri iddia edilen suçlardan ötürü ceza kovuşturması açılması, kanunla belirlenen istisnalar dışında, kanunun gösterdiği idari merciin iznine bağlıdır.”
- Devlet Memurları Kanunu m. 130 “Devlet memuru hakkında savunması alınmadan disiplin cezası verilemez. Soruşturmayı yapanın veya yetkili disiplin kurulunun 7 günden az olmamak üzere verdiği süre içinde veya belirtilen bir tarihte savunmasını yapmıyan memur, savunma hakkından vazgeçmiş sayılır.”
Memurdan Savunma İsteme Yazısı
Kanun hükmünden de anlaşılacağı üzere memurun savunması alınmadan disiplin cezası verilemez. Memurdan savunma isteme yazısı istenmesi, memura güvence sağlar. Güvencenin hukuka uygun olarak ortaya çıkması için memurun hakkındaki iddiaları, delilleri, hukuki nitelendirmesini ve önerilmiş olan disiplin cezasını öğrenmesini sağlayarak savunma imkânı verilmelidir.
Memurdan, disiplin cezası almadan önce savunması istenirken disiplin suçunu oluşturan eylem açık bir şekilde belirtilmeli ve savunma isteme yazısında da söz konusu eylem belirtilmelidir. Bu durumda memurun hangi eylemi, disiplin kurallarını ihlal etmiş olduğu ortaya konularak memurun da bu konuda bilgi sahibi olması sağlanır.
Bütün bu husus memura açıkça bildirilmediği takdirde amaçlandığı gibi memur da savunma yapamayacak ve kendisine tanınan savunma hakkının da bir mahiyeti kalmayacaktır. Bu sebeple disiplin soruşturması sırasında memura tebliğ edilecek savunma isteme yazısının içeriğinde belirtilen unsurların yer alması gerekmektedir.
Disiplin Soruşturmasında Savunma İsteme Yazısı Örneği
SAYI:
KONU: …/…./………
Sayın ; …………………………….
…./…./…… tarihinde meydana gelen ………………….. olayı ile ilgili olarak hakkınızda yapılan soruşturmada, disiplin suçu teşkil eden ………….. eyleminize ilişkin savunmanızı iş bu disiplin soruşturmasında savunma isteme yazısını tebliğ aldığınız tarihten itibaren 7 gün içinde tarafıma iletmenizi; bu süre içinde savunma vermediğiniz takdirde savunmadan vazgeçmiş sayılarak, mevcut delillere göre karar verileceğinin bilinmesini rica ederim.
…………………………………
Memurdan Savunma İsteme ile İlgili Danıştay Kararları
- DANIŞTAY ONİKİNCİ DAİRE Esas No : 2021/727 Karar No : 2021/3815
“Anayasa’nın 129. maddesinin 2. fıkrasında, memurlar ve diğer kamu görevlileri ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları mensuplarına savunma hakkı tanınmadıkça disiplin cezası verilemeyeceği, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun “Savunma Hakkı” başlıklı 130. maddesinde ise; Devlet memuru hakkında savunması alınmadan disiplin cezası verilemeyeceği, soruşturmayı yapanın veya yetkili disiplin kurulunun 7 günden az olmamak üzere verdiği süre içinde veya belirtilen bir tarihte savunmasını yapmayan memurun, savunma hakkından vazgeçmiş sayılacağının hükme bağlandığı, anılan hükümler uyarınca hakkında yürütülen soruşturma sonucunda, ihlal edilen disiplin kuralı ve karşılığında önerilen ceza teklifi davacıya bildirilerek en az yedi gün içinde davacının savunmasının alındığı muhakkik raporunda belirtilmiş ise de; fezleke ve eki belgelerde savunma istem yazısı ile bu yazının davacıya tebliğine dair belge ve savunmanın bulunmadığının anlaşıldığı, bu durumda; davacı lehine ve aleyhine olan tüm deliller araştırılmadan, eksik incelemeye dayalı soruşturma raporuna dayalı tesis edilen dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir.”
- DANIŞTAY ONİKİNCİ DAİRE Esas No : 2021/344 Karar No : 2021/1856
“Anayasa ve 657 sayılı Kanunun yukarıda yer verilen maddelerinin birlikte değerlendirilmesinden; Devlet memurlarının ve diğer kamu görevlilerinin görevine son verilmesi sonucunu doğuran disiplin cezalarının tesis edilebilmesi için, söz konusu disiplin cezalarını vermeye yetkili merciiler tarafından, ilgili kamu görevlisinin hakkındaki iddiaları, bu iddiaların dayandığı delilleri, üzerine atılı fillerini hukuki nitelendirmesini ve önerilen disiplin cezasını öğrenmesi sağlanarak savunma yapmasına imkan tanınmasının hukuken zorunlu olduğu, herhangi bir nedenle bu zorunluluğa uyulmadan disiplin cezası verilebileceğine ilişkin istisnai bir düzenleme de bulunmadığından, Yüksek Disiplin Kurulunca hakkında Devlet memurluğundan çıkarma cezası ile cezalandırılması teklif edilen davacıya 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 129. maddesinde belirtilen haklarının kullanılmasına imkan verilerek son savunma hakkı tanınması gerektiği açıktır.”
Stj. Av. Altuğ Eliri
Av. Serhan Cantaş
Blog Yazılarımız: DEVLET MEMURLARINA VERİLEN DİSİPLİN CEZALARININ TÜRLERİ NELERDİR?
